درمان سرگیجه شامل چه مواردی می شود؟

درمان دارویی سرگیجه

تجویز دارو توسط پزشک یکی از روش‌های درمان سرگیجه است. پس از تشخیص علت سرگیجه، پزشک ممکن است فرد را با تجویز داروی متناسب با عامل ایجادکننده آن درمان کند. نکته قابل توجه به‌هنگام استفاده از داروها، پرهیز از مصرف الکل است، چراکه ممکن است منجر به تداخل دارویی شود.

توجه داشته باشید که تمامی داروها فقط و فقط باید با مشورت و تجویز پزشک مصرف شوند. از مصرف بدون تجویز و مشورت با پزشک جدا خودداری کنید. این مقاله صرفا جنبه اگاهی دارد و به منظور تجویز داروی خاصی نیست.

قرص سرگیجه

قرص سرگیجه بتاهیستین، از متداول‌ترین داروها برای درمان موقت انواع سرگیجه است. این دارو بنابه تشخیص پزشک، با میزان دز مصرفی مشخص و برای مدت زمان معین تجویز می‌شود که در کاهش دفعات و شدت بروز این عارضه مؤثر است.

داروهای رفع سرگیجه و تهوع

برخی از انواع سرگیجه دارای علائمی مانند تهوع و استفراغ نیز هستند که پس از ارزیابی علت بروز سرگیجه توسط پزشک، داروهای رفع سرگیجه و تهوع تجویز می‌شوند. برخی از داروهای رایجی که برای درمان سرگیجه و تهوع استفاده می‌شوند عبارتند از:

• دیمن هیدرینات
• مکلیزین
• داروهای آرام‌بخش مانند دیازپام (والیوم)

داروهای ضد اضطراب

داروهای ضداضطراب، زمانی توسط پزشک تجویز می‌شوند که علت بروز سرگیجه، ناشی از مشکلات سلامت روان باشد. در افرادی‌که دچار سرگیجه‌های عصبی ناشی از افسردگی یا اضطراب هستند، با تجویز داروهای ضدافسردگی و ضداضطراب توسط پزشک، عوامل بروز این نوع سرگیجه‌ها به‌مرور زمان کاهش می‌یابد. معمولاً داروهای آنتی‌هیستامین مانند بتاسرک، از داروهای مؤثری هستند که شدت سرگیجه‌ها و دفعات بروز آن را کم می‌کند.

داروهای میگرن

میگرن وستیبولار، نوعی اختلال سیستم عصبی است که منجر به بروز سرگیجه یا احساس گیجی مکرر در افرادی با سابقه میگرن می‌شود. این نوع میگرن می‌تواند بدون سردرد نیز باشد. برای درمان سرگیجه‌های ناشی از این نوع میگرن، داروهای متداولی که توسط پزشک تجویز می‌شود عبارتند از:

• مسدود‌کننده‌های بتا
• تریپتان مانند سوماتریپتان (Imitrex)
• داروهای ضد تشنج ، مانند لاموتریژین (Lamictal)
• مسدود‌کننده‌های کانال کلسیم
• آنتاگونیست‌های CGRP))، مانند ارنوماب Aimovig))

درمان سرگیجه یا دوران سر با روش CRP

CRP شامل یک‌سری حرکات سر و اندام فوقانی بدن است که توسط یک متخصص فیزیوتراپ برای درمان سرگیجه انجام می‌شود. دو روش درمانی اصلی CRP عبارتند از مانور Epley و مانورSemont .

نکته حائز اهمیت این است که مانورها فقط توسط یک متخصص آموزش‏دیده (فیزیوتراپیست) باید انجام شود تا از خطر آسیب به گردن و کمر جلوگیری شود. این مانورها پس از یادگیری و تائید فیزیوتراپیست در منزل قابل اجرا هستند.

مانور درمانی سرگیجه

مانورهای درمانی سرگیجه به مجموعه‌ای از فعالیت‌های فیزیوتراپی گفته می‌شود که انجام آن‌ها موجب برطرف شدن مشکلات مربوط به سرگیجه می‌شود. تعدادی از این مانورها عبارتند از:

مانور Epley

مانور Epley نوعی فیزیوتراپی شامل انجام حرکات سر و بدن در حالت نشسته بر روی تخت است. این مانور در مواقعی مورد استفاده قرار می‌گیرد که سرگیجه به دلیل بروز اختلال در گوش داخلی ایجاد شده باشد. اگر سرگیجه به دلیل وجود اختلال در گوش چپ تشخیص داده شود، روند انجام حرکات به این صورت است:

ابتدا فرد باید لبه تخت بنشیند، سر خود را ۴۵ درجه به سمت چپ بچرخاند. سپس به سرعت به پشت دراز بکشد و سر خود را روی تخت قرار دهد. توجه داشته باشید که در حالت درازکشیده و با حفظ زاویه ۴۵ درجه سر، باید یک بالش در زیر شانه‌های فرد قرار گیرد و سر به سمت پایین باشد. فرد باید توقف ۳۰ ثانیه‌ای داشته باشد تا سرگیجه متوقف شود. سپس سر خود را ۹۰ درجه به سمت راست بچرخاند و بدون این که سر خود را بالا بیاورد، در این وضعیت ۳۰ ثانیه توقف کند. پس از آن، فرد به پهلوی راست بچرخد (با حفظ فاصله سر از زمین) و پس از ۳۰ ثانیه، به‌آرامی بنشیند و چند دقیقه روی تخت بماند.

چنانچه سرگیجه ناشی از اختلال در گوش راست فرد باشد، این دستورالعمل‌ها به‌صورت معکوس انجام می‌گیرند. این حرکات باید هرشب سه بار قبل از خواب انجام شود، تا زمانی که فرد به‌مدت ۲۴ ساعت، احساس سرگیجه نداشته باشد.

مانور Semont

مانور Semont یکی دیگر از روش‌های درمان سرگیجه است که روند انجام آن به‌شرح زیر است:

اگر سرگیجه ناشی‏ از اختلال در گوش چپ باشد، ابتدا فرد باید لبه تخت بنشیند، سر خود را ۴۵ درجه به راست بچرخاند و به‌سرعت به پهلوی چپ دراز بکشد. پس از گذشت ۳۰ ثانیه، به‌سرعت و با حفظ زاویه ۴۵ درجه سر به سمت راست، به‏پهلوی راست دراز بکشد و به‌مدت ۳۰ ثانیه در همان حالت بماند. (درنظر داشته باشید در حالتی که فرد به‌پهلوی راست دراز کشیده است، صورت فرد به‌سمت زمین باشد). سپس به‌آرامی به حالت نشسته برگردد و چند دقیقه صبر کند. در صورت وجود اختلال در گوش راست، این حرکات باید به صورت معکوس انجام ‏شود. فرد باید حرکات را سه بار در روز انجام دهد تا زمانی که به مدت یک روز، احساس سرگیجه نداشته باشد.

تعادل درمانی یا درمان سرگیجه با توانبخشی دهلیزی

به طور کلی گوش داخلی به دو بخش حلزونی و دهلیزی تقسیم می‌شود. بخش دهلیزی گوش، وظیفه حفظ تعادل در بدن را برعهده دارد. اختلال در بخش دهلیزی، موجب بروز سرگیجه، عدم تعادل و تاری‌دید در فرد می‌شود. برای درمان این نوع اختلال، می‌توان از توانبخشی دهلیزی (VRT) استفاده کرد.

توانبخشی دهلیزی، یک روش بسیار مؤثر برای درمان اکثر افراد مبتلا به اختلالات تعادلی سیستم دهلیزی یا سیستم مرکزی است. این روش درمانی، نوعی فیزیوتراپی است که منجر به تثبیت نگاه (کنترل حرکات چشم) و تعادل در راه رفتن می‌شود. بیشتر تمرینات VRT شامل حرکات سر است که برای تحریک و توانبخشی سیستم دهلیزی ضروری است.

مدت زمان هر جلسه ۲۰ دقیقه بوده و بعد از آن، زمانی برای استراحت فرد در نظر گرفته می‌شود. در هنگام شروع تمرینات دهلیزی، ممکن است سرگیجه فرد تشدید شود اما این موضوع، یک امر طبیعی است. معمولاً ۲-۳ هفته طول می‌کشد تا فرآیند کاهش سرگیجه شروع شود. می‏توان گفت اکثر افرادی که به انجام تمرینات خود ادامه می‌دهند، به طور قابل‌توجهی مشکلات سرگیجه و عدم تعادل آن‌ها به‌مرور زمان از بین می‌رود.

درمان سرگیجه با جراحی و دیگر روشهای درمانی

جراحی، روش رایجی برای درمان سرگیجه نیست و تنها تعداد بسیار کمی از افراد مبتلا به این عارضه بنا به تشخیص پزشک، نیازمند جراحی هستند. جراحی تنها برای افرادی به‌عنوان یک گزینه درمانی در نظر گرفته می‌شود که پس از گذراندن درمان‌های دارویی و توانبخشی طولانی مدت، بهبود قابل‌ توجهی در کاهش یا رفع سرگیجه خود نداشته‌اند. عواملی مانند ترشحات و عفونت‌های طولانی مدت گوش میانی یا سوراخ شدن پرده گوش، به عنوان اولویت‌های درمان سرگیجه با جراحی شناخته می‌شوند. همچنین اگر سرگیجه به‌علت وجود یک بیماری زمینه‌ای مانند تومور یا آسیب به مغز یا گردن باشد، ممکن است نیاز به عمل جراحی داشته باشد.

درمان سرگیجه با تزریق

زمانی که سایر روش‌های درمانی مؤثر نباشند، گاهی اوقات بنا به تشخیص پزشک از تزریق آنتی‏بیوتیک جنتامایسین (گارامایسین) به پرده گوش، برای درمان افراد مبتلا به سرگیجه از جمله مبتلایان به منییر استفاده می‌شود. تزریق جنتامایسین یک روش سرپایی بوده و معاینات به صورت هفتگی خواهد بود. در صورت مشاهده علائم بهبودی، درمان متوقف می‌شود، اما در غیر این‌صورت روند درمان ادامه خواهد داشت.

برداشتن ارگان تعادلی گوش یا لابیرنتکتومی

لابیرنتکتومی یا برداشتن ارگان تعادلی گوش، آخرین راه‌حل برای درمان سرگیجه است. ارگان تعادلی گوش داخلی (مجاری نیم دایره، ساکول و اوتریکول) با کمک یکدیگر سیگنال‌های مربوط به حفظ تعادل را به مغز می‌فرستند. این روش معمولاً منجر به تخریب قسمت شنوایی گوش داخلی می‌شود. این روش درمانی معمولاً زمانی توسط پزشک تجویز می‌شود که شنوایی فرد به میزان زیاد از بین رفته و تنها هدف جراحی، حفظ سلامتی بیمار و درمان سرگیجه است. در این جراحی، چاره‌ای جز از بین بردن کامل شنوایی وجود ندارد. در این‌حالت، گوش سمت دیگر می‌تواند عملکرد شنوایی و تعادلی خود را حفظ کند. در جراحی لابیرنتکتومی، از بیهوشی عمومی استفاده می‌شود.

روان درمانی سرگیجه

اختلالات اضطرابی یکی از عوامل بروز سرگیجه در افرادی است که اغلب مواقع با موقعیت‌های استرس‌زا مواجه هستند. روان درمانی سرگیجه، مجموعه اقداماتی است که کمک شایانی به این دسته از افراد می‌کند. به‌کارگیری تکنیک‌های روان‌درمانی توسط متخصصین این حوزه، تغییر سبک زندگی، استفاده از رژیم غذایی سالم، آموزش مهارت‌های فردی و شناختی در مواجه با موقعیت‌های استرس زا، انجام تمرینات مدیتیشن و یوگا از جمله مواردی است که در روش روان‌درمانی سرگیجه مورد استفاده قرار می‌گیرد.

بهترین خوراکی ها برای درمان سرگیجه

مصرف برخی از خوراکی‌ها می‌تواند در کاهش بروز سرگیجه مؤثر باشد که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:

میوه ها

خوردن برخی میوه‌ها مانند سیب، انگور، هلو و موز، مقدار مناسبی آب و مواد مغذی مانند ویتامین‌ها و فیبرها را به بدن می‌رسانند که در درمان سرگیجه مفید هستند.

آجیل و خشکبار

مصرف آجیل و خشکبار مانند بادام هندی، گردو و بادام به عنوان یک میان وعده، گزینه مناسبی برای بهبود و درمان سرگیجه هستند. بادام منبع غنی ویتامین A،B و E است. خوردن روزانه یک مشت بادام می‌تواند موجب بهبود علائم سرگیجه شود.

مصرف عصاره جینکو بیلوبا

پزشکان چینی طب‏سنتی از جینکو بیلوبا برای درمان سرگیجه استفاده می‌کنند. عصاره جینکو بیلوبا خاصیت درمانی زیادی داشته و با بهبود گردش خون و افزایش جریان خون به مغز، موجب کاهش بروز سرگیجه می‌شود. با ‌این وجود بهتر است قبل از استفاده با پزشک خود مشورت کنید.

چای زنجبیل

ریشه گیاه زنجبیل را می‌توان برای درمان سرگیجه مورد استفاده قرار داد. کافی‏ است زنجبیل تازه یا پودر آن را به‏همراه مقداری عسل در آب‌جوش به‌مدت ۵ دقیقه حل شود. علیرغم مؤثر بودن زنجبیل در درمان این عارضه، هرگز نباید بدون مشورت با پزشک، مورد استفاده قرار گیرد. چرا که گیاهان دارویی می‌توانند عوارض جانبی داشته و با داروهای مصرفی دیگر، تداخل داشته باشند. همچنین زنجبیل رقیق‌کننده خون است و مصرف آن به‌مدت دو هفته پس از جراحی، خطر خونریزی را افزایش می‌دهد. همچنین بیماران مبتلا به سنگ کیسه صفرا، نیز نباید از زنجبیل استفاده کنند.

رژیم غذایی مناسب درمان سرگیجه

داشتن یک رژیم غذایی مناسب، یک اقدام پیشگیرانه برای جلوگیری از بروز سرگیجه است. چرا که رژیم غذایی ناسالم موجب بروز انواع بیماری‌ها از جمله سرگیجه می‌شود. مصرف بیش از ‌اندازه نان سفید، فست‏فود، تنقلات (چیپس، پاپ کورن) و غذاهای حاوی قند بالا موجب نوسان حجم مایعات در بدن شده و علائم سرگیجه را افزایش می‌دهد. از سوی دیگر، غذاهای کنسرو‏شده و غذاهای شور، به‌دلیل میزان سدیم بالا، خطر بروز سرگیجه را افزایش می‌دهند.

همچنین از مصرف مشروبات الکی خودداری شود. چراکه مصرف الکل علاوه‌بر ایجاد اختلال در عملکرد مغز و گوش داخلی، منجر به کم‏آبی بدن و بروز علائمی مانند میگرن، حالت تهوع و سرگیجه می‏شود.

تمرین ورزشی برای درمان سرگیجه

در برخی موارد بنا به تشخیص پزشک، از روش‌های فیزیکی مانند تمرینات ورزشی جهت کاهش بروز سرگیجه استفاده می‌شود.

تمرینات برندت داروف

در این روش درمانی، ابتدا فرد باید بر روی لبه تخت بنشیند. سر خود را ۴۵ درجه به سمت چپ بچرخاند و به پهلوی راست دراز بکشد و به‌مدت ۳۰ ثانیه و یا تا زمان رفع سرگیجه، در این وضعیت بماند. پس از آن، بنشیند و سر را به سمت جلو بچرخاند. سپس سر را ۴۵ درجه به سمت راست بچرخاند و به پهلوی چپ دراز بکشد. به مدت ۳۰ ثانیه و یا تا زمانی که احساس سرگیجه فروکش کند، باید در این وضعیت بماند. سپس دوباره بنشیند و سر را به سمت جلو بچرخاند. مراحل بالا در یک ست ۵ تایی تکرار شود. انجام این تمرین سه بار در روز و به‌مدت دو هفته توصیه می‌شود.

تمرینات Cawthorne-Cooksey

تمرینات Cawthorne-Cooksey مجموعه اقداماتی است که منجر به کاهش و در نهایت درمان سرگیجه می‌شود. برخی از آن‌ها عبارتند از:

تمرینات چشم

در این تمرین، فرد ابتدا به‌صورت آهسته و سپس سریع، به بالا، پایین و سپس به چپ و راست نگاه کند.

تمرینات سر

در این تمرین، فرد ابتدا به‌صورت آهسته و سپس سریع و با چشمان باز، سر را به عقب و جلو و سپس به سمت چپ و راست بچرخاند. این تمرینات با چشمان بسته تکرار شود.

تمرینات بدن

در این تمرین، حرکات نشستن و برخاستن از روی صندلی تکرار شود. همچنین فرد می‌تواند شانه‌های خود را به بالا و پایین حرکت دهد. حرکت دیگر، خم شدن از کمر و بلند کردن اشیاء از زمین است.

نکات مراقبتی برای بهبود سرگیجه

در زمان بروز سرگیجه فرد باید فوراً بنشیند و یا دراز بکشد و از انجام حرکت‌های ناگهانی پرهیز کند، چراکه ممکن است تعادل خود را از ‌دست ‌داده و در اثر زمین ‌خوردن یا برخورد با اشیاء، صدمات جدی به فرد وارد شود.

در صورتی ‌که بروز سرگیجه به ‏دلیل تشنگی و یا کم‌آبی بدن باشد، بهتر است فرد در جای خنکی قرار گیرد و به‌اندازه کافی مایعات بنوشد.

برای جلوگیری از بروز سرگیجه اول صبح، توصیه می‌شود فرد به‌هنگام برخاستن از خواب، حدود یک دقیقه روی لبه تخت بنشیند و سپس به‌آرامی از جای خود برخیزد.

داشتن خواب کافی، اجتناب از استرس و اضطراب، عدم استعمال دخانیات، پرهیز از مصرف بیش از حد نمک و کافئین در رژیم غذایی می‌تواند منجر به کاهش بروز سرگیجه شود.

آیا می توان سرگیجه را در خانه درمان کرد؟

در صورتی‌ که بروز سرگیجه نشانه یک بیماری جدی نباشد، اقدامات ذیل می‌توانند برای درمان سرگیجه مفید واقع شوند:

قبل از غذا آب بنوشید

افت فشارخون بعد از غذا (Postprandial)، می‌تواند منجربه سرگیجه شود. با نوشیدن یک لیوان آب، ۱۵دقیقه قبل از غذا، می‌توان از افت فشار خون پس از غذا جلوگیری کرد. به طور کلی نوشیدن آب به میزان کافی در طی روز، منجر به هیدراته شدن بدن و کاهش بروز سرگیجه می‌شود.

از دوش گرفتن با آب گرم وحمام طولانی مدت خودداری کنید

دوش آب‌گرم موجب گشادشدن رگ‌های خونی و کاهش فشارخون شده و موجب بروز سر‌گیجه می‌شود. با توجه به مزیت‌های دوش آب‏گرم، بهتر است مدت زمان آن به ۱۰ دقیقه محدود شود.

اصلاح سبک زندگی

با به‌‌کارگیری رژیم غذایی سالم و انجام تمرینات ورزشی و تکنیک‌های آرامش‌بخش مانند یوگا و مدیتیشن می‌توان تا حد چشمگیری از بروز سرگیجه جلوگیری کرد. گنجاندن سبزیجات، میوه‌ها، مواد غذایی حاوی انواع ویتامین ها به‌خصوص ویتامین D سهم بسزایی در کاهش بروز این عارضه خواهند داشت. از سوی دیگر، انجام تمرینات ورزشی مستمر، موجب تقویت عضلات و بهبود گردش خون در بدن شده و از عوامل بروز سرگیجه جلوگیری می‌کند. در صورتی که هیچ یک از روش‌های خانگی درمان سرگیجه مؤثر واقع نشود، باید به پزشک مراجعه کرد.