جرم گوش که سرومن فشرده (cerumen) نیز نامیده می‌شود، توسط غدد موجود در کانال گوش تولید می‌شود. اگرچه دانشمندان هنوز به طور کامل مطمئن نیستند که چرا جرم گوش داریم، اما این ماده گرد و غبار و ذرات کوچک و خارجی و میکرو ارگانیسم را به دام می‌اندازد و از رسیدن آنها و احتمال آسیب رساندن یا عفونت به پرده گوش جلوگیری می‌کند. در شرایط عادی، سرومن اضافی راه خود را از کانال و داخل گوش به طور طبیعی باز می‌کند و تخلیه می‌شود.
به زبان ساده تر جرم گوش توسط بدن برای محافظت از گوش ساخته می‌شود. اگر تا به الان فکر می‌کردید که جرم گوش ماده‌ای مضر است، سخت در اشتباه بودید؛ برای فهمیدن دلیل این مطلب، تا انتهای مقاله همراه ما باشید.
انباشته شدن جرم گوش یعنی چه؟
جرم گوش زمانی خود را نشان می دهد که در مجرای گوش به حدی رسوب کند که علائم نشان دهد یک چیز سر جای خودش نیست و درست کار نمی کند! باید به این نکته مهم نیز توجه کنیم که اکثر مردم ممکن است هرگز نیازی به تمیز کردن گوش های خود نداشته باشند.
گوش ها طوری طراحی شده‌اند که خود را تمیز کنند.
تجمع و انسداد موم گوش اغلب زمانی اتفاق می‌افتد که افراد از وسایلی مانند سواب پنبه یا سنجاق برای تمیز کردن گوش‌های خود استفاده می‌کنند. این فقط جرم گوش را به داخل گوش‌ها می‌برد و همچنین می‌تواند باعث آسیب به گوش شود.
چه کسانی تجمع جرم گوش را تجربه می‌کنند؟
تجمع جرم گوش ممکن است برای هر کسی اتفاق بیفتد. تخمین زده می‌شود که در حدود 10٪ از کودکان و 5٪ از بزرگسالان سالم وجود داشته باشد.
جرم گوش، موم نیست!
از اینجا شروع کنیم که به طور معمول، موم گوش خشک می‌گردد و همراه با گرد و غبار یا زباله‌هایی که به دام افتاده‌اند از گوش خارج می‌شود. گوش همه افراد موم تولید می‌کند، اما نکته بسیار جالب اینجاست که مقدار و نوع آن دقیقاً مانند رنگ مو یا قد به طور ژنتیکی تعیین می‌شود.
خروج جرم از گوش هایی که مجرای کوچک‌تر و اندازه و شکل‌های عجیب تری دارند، به نسبت گوش های عادی، سخت‌تر است. این موضوع می‌تواند منجر به انباشته شدن بیشتر و غیر طبیعی موم شود.
در واقع یک گوش بیش از حد تمیز می تواند یک گوش ناسالم باشد! زیرا زمانی که فردی سعی می‌کند گوش خود را با وارد کردن انگشت یا شیء کوچکی در گوش‌هایش تمیز کند، خطر بازگرداندن جرم گوش به عقب‌تر نیز وجود دارد؛ جایی که جرم می‌تواند بسیار سفت شده و مشکل‌ساز شود و حتی شنوایی شما را نیز تحت تأثیر قرار بدهد.
عده زیادی از ما فکر می‌کنیم جنس و بافت جرم، موم است! درحالیکه این اشتباه است؛ جرم گوش به دلیل بافت موم مانند و چسبنده‌اش، موم نامیده می‌شود اما جرم گوش موم نیست.
تعریف دقیق جرم را می‌توان مجموعی از دوز مناسبی از سبوم (ترشح بدن که بیشتر از چربی تشکیل شده است)، سلول‌های پوست، عرق و کثیفی بیان کرد.
عملکرد جرم گوش چگونه است؟ انواع سرومن یا واکس گوش
عملکرد جرم گوش مانند یک سد طبیعی است که از ورود آلودگی و باکتری به درونی‌ترین قسمت‌های گوش شما جلوگیری می‌کند. از آن‌جایی که این ماده ویژگی چسبناک دارد، زباله‌های بسیار ریز میکروسکوپی که به داخل مجرای گوش شما راه پیدا کرده است را جمع‌آوری می‌کند؛ درست مانند عنکبوتی که مگس را به دام می‌اندازد!
موم گوش هم خاصیت روان کنندگی و هم خاصیت ضد باکتریایی دارد. بوی جرم گوش حشرات را دور نگه می‌دارد، در حالی که چسبندگی، آن‌هایی را که به‌طور تصادفی وارد گوش می‌شوند به دام می‌اندازد.
بله حشرات و بسیاری از چیزهای دیگر ممکن است در داخل گوش شما گیر کنند! این تجمع را جرم گوش می نامند. در واقع 2 نوع جرم گوش وجود دارد:
- مرطوب
- خشک
جرم گوش مرطوب در میان مردم قفقاز و آفریقا شایع‌تر بوده و به طور معمول زرد تیره و چسبناک است. برای کسانی که نژاد آسیای شرقی یا بومی آمریکا دارند، موم گوش معمولاً رنگ روشن، خشک و پوسته پوسته دارد. افرادی که جرم گوش خشک دارند، فاقد یک ماده شیمیایی هستند که باعث بوی عرق می‌شود.
9 نشانه بیماری تجمع جرم گوش
- احساس پر بودن داخل گوش
- درد در گوش
- وجود مشکل شنوایی و تشدید آن
- صدای زنگ در گوش (وزوز گوش)
- احساس خارش در گوش
- ترشح جرم یا بوی بد از گوش
- دشواری دیدن داخل گوش
- بدتر شدن علائم انسداد گوش
- سرگیجه
جالب است بدانید که بیشتر اوقات، جرم های قدیمی گوش با حرکات فک، مانند جویدن از طریق مجرای گوش منتقل می‌شود، در حالی که پوست گوش شما از داخل به بیرون رشد می‌کند. وقتی به بیرون گوش می‌رسد پوسته پوسته می‌شود.
جرم گوش در قسمت بیرونی مجرای گوش تولید می‌شود، نه در عمق گوش! این ماده از سلول‌های مرده پوست و مو تشکیل شده که با ترشحات دو غده مختلف ترکیب می‌شود.
احتمال تجمع جرم گوش در کدام افراد بیشتر است؟
- افرادی که از سمعک، گوش گیر یا جوانه گوش (ایرپاد) استفاده می‌کنند.
- کسانی که در گوش هایشان موی زیادی دارند.
- افرادی که دارای بیماری‌های پوستی خاصی هستند.
- افرادی که سواب پنبه یا وسایل دیگر، گوش خود را تمییز می کنند.
- افراد مسن و افراد دارای ناتوانی‌های رشدی، بیشترین احتمال وقوع تجمع جرم گوش را دارا می باشند.
- افرادی که مجرای گوش‌شان به گونه‌ای شکل گرفته است که در حذف موم طبیعی اختلال ایجاد کند.
- فردی که یک بیماری پوستی دارد و روی پوست سر یا اطراف گوشش تأثیر می‌گذارد.
- اشخاصی که التهاب مجرای گوش دارند. (اوتیت خارجی یا گوش شناگر)
عفونت گوش و چسبندگی جرم گوش همچنین باعث افزایش تن صدای شما می‌شود، بنابراین افرادی که این مشکل را دارند، ممکن است با صدای خیلی بلند صحبت کنند. جرم انباشته شده همچنین می تواند عصب واگ را تحت فشار قرار داده و باعث ایجاد سرفه انعکاسی مزمن شده و در نهایت باعث اسپاسم پرده گوش شود. نتیجه هم مشخص است: زنگ زدن گوش! (مانند صدای وزوز)
همچنین شاید برایتان جالب باشد که بدانید طبق دستورالعمل‌های عملی منتشر شده توسط انجمن پزشکان خانواده آمریکا، ph جرم گوش در افراد مبتلا به دیابت، دارای خاصیت اسیدی کمتری است. این باعث می‌شود که در برابر میکروب‌ها محافظت کمتری داشته باشد و بدین معنی است که افراد مبتلا به دیابت باید مراقبت بیشتری از گوش‌های خود داشته باشند زیرا بیشتر در معرض خطر ابتلا به عفونت گوش هستند.
کودکان
گوش کودکان نیز مانند بزرگسالان جرم تولید می‌کنند. اگر جرم گوش کودک‌تان بیش از حد است، باید مراقب نحوه تمیز کردن گوش آنها باشید. فقط از یک دستمال برای تمیز کردن بیرون گوش استفاده کنید. نگران آن نباشید مگر اینکه علائمی وجود داشته باشد که نشان می دهد کودک شما از تجمع جرم گوش رنج می‌برد. این علائم ممکن است شامل وزوز گوش یا مشکلات شنوایی باشد. اگر این اتفاق افتاد، با پزشک مربوطه خود تماس بگیرید.
افراد مسن
اگر افراد مسن از سمعک استفاده می‌کنند ممکن است در تجمع جرم گوش با مشکل مواجه شوند. آنها همچنین ممکن است به این مسئله اهمیت چندانی ندهند. تجمع جرم گوش می‌تواند باعث کاهش شنوایی قابل توجهی شود و باید مورد توجه قرار بگیرد.
نحوه تشخیص و درمان تجمع و انسداد جرم گوش
معمولاً تجمع و انسداد جرم گوش به آسانی توسط پزشک تشخیص داده می شود. پزشک معالج می‌تواند با ابزار خاصی به نام اتوسکوپ (Otoscope) یا اوریسکوپ (Auriscope) به گوش‌های شما نگاه کند تا ببیند تجمع جرم گوش وجود دارد یا خیر.
جرم گوش را می توان قبل از اینکه به مرحله انسداد برسد، در خانه به آسانی تمیز کرد؛ ساده‌ترین و سالم‌ترین روش، پاک کردن قسمت بیرونی گوش با یک پارچه است. پارچه نباید زمخت باشد و آن را به داخل مجرای گوش فشار ندهید. بهتر است صبح‌‌ها بعد از بیدار شدن و شب‌ها قبل از خوابیدن این کار را انجام دهید.
اما سرومن فشرده و انسداد آن چگونه درمان می‌شود؟
از روش‌های خانگی می‌توان به استفاده از محلول‌ها و روغن‌های بدون عوارض اشاره کرد؛ شما می توانید از محلول‌های سرومنولیتیک (محلول‌هایی برای نرم و ذوب شدن موم) در مجرای گوش استفاده کنید. این محلول‌ها عبارتند از:
- روغن معدنی
- روغن بچه
- گلیسرین
- پراکسید هیدروژن یا قطره های گوش مبتنی بر پراکسید
- محلول نمک
- روغن زیتون
چند قطره از محلول را با قطره چکان داخل گوش بریزید و به طرف مقابل دراز بکشید تا محلول داخل گوش شما چکه کند. همچنین می‌توانید پنبه‌ای را خیس کنید و روی گوش آسیب دیده بگذارید و اجازه دهید محلول داخل گوش چکه کند. بهتر است این کار را اول صبح و قبل از خواب انجام دهید.
یکی دیگر از گزینه‌ها، شستشوی گوش با آب یا تزریق آب با سرنگ به گوش است. سرنگ برای شستشوی مجرای گوش با آب یا محلول نمکی است. به طور کلی، این کار پس از نرم شدن یا حل شدن موم توسط یک سرومنولیتیک انجام می‌شود.
در صورت مراجعه به پزشک، خواهید دید که وی می‌تواند به راحتی موم را به‌صورت دستی با استفاده از ابزارهای خاص حذف کند. دکترتان ممکن است از ابزار تراش سرومن ((cerumen spoon، فورسپس (Forceps) یا دستگاه مکنده ((suction استفاده کند.
توجه: اگر پرده گوش شما سوراخ است یا فکر می‌کنید که در پرده گوش یا لوله‌هایی در گوش قسمتی آسیب دیده است، نباید گوش‌های شما را شستشو داد.
از دستگاه‌های مکنده برای درمان خانگی مانند(Wax-Vac®) استفاده نکنید. آنها برای اکثر افراد مؤثر نیستند و توصیه نمی شوند.
شمع‌های گوش که به عنوان روشی طبیعی برای از بین بردن جرم گوش تبلیغ می شوند، بی تأثیر هستند. آنها همچنین می توانند باعث آسیب هایی مانند سوختگی گوش خارجی و مجرای گوش و سوراخ شدن پرده گوش شوند.
انواع رنگ جرم گوش کدامند؟ مایع زرد رنگ چسبنده
قوام و رنگ جرم گوش بسته به محیط و رژیم غذایی شما متفاوت است. اگر در یک محیط کثیف کار می‌کنید، ممکن است موم تیره تری داشته باشید. مومی که مدت طولانی تری در گوش شما مانده است، معمولاً تیره تر خواهد بود زیرا کثیفی بیشتری در آن به دام افتاده است.
سرومن فشرده مرطوب در طیف وسیعی از رنگ ها از جمله زرد روشن، عسلی رنگ و قهوه‌ای نارنجی وجود دارد. معمولاً جرم گوش مرطوب چسبناک است و جرم گوش خشک در بیشتر موارد، سفید یا خاکستری رنگ می باشد و پوسته پوسته می‌شود.
به طور کلی، هر چقدر جرم گوش تیره‌تر باشد، قدیمی‌تر می باشد و به احتمال زیاد حاوی گرد و غبار بوده و بیشتر در معرض هوا قرار گرفته است.
اگر میزان ترشح جرم گوش شما خیلی زیاد، حاوی چرک سفید یا سبز است، یا بعد از خواب آن را روی بالش خود می‌بینید، باید به پزشک متخصص مراجعه کنید و تمامی ریز جزئیات (از مشاهده خون گرفته تا رنگ جرم گوش) را با او در میان بگذارید.
آیا جرم گوش من بیش از حد است؟
اگر فکر می‌کنید جرم گوش شما بیش از حد است، باید بدانید معمولاً بدن دقیقاً می داند که چقدر جرم گوش تولید کند. تا زمانی که رژیم غذایی سالمی داشته باشید، بهداشت را رعایت کنید و فک خود را حرکت دهید (به جویدن و صحبت کردن فکر کنید)، گوش های شما به طور طبیعی جرم، آلودگی و زباله های اضافی گوش را بدون مشکل دفع می کند.
هر چه بیشتر حذف کنید، بدن شما بیشتر تولید می‌کند!
زمانی که عادت می کنید همیشه جرم گوش را حذف کنید، سیگنالی به بدن شما فرستاده می‌شود تا مقدار بیشتری ترشح کند و باعث ایجاد مقدار اضافی گردد. در ادامه، این موضوع باعث ایجاد اختلال در شنوایی شما می شود و شما را در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به عفونت گوش و سایر عوارض قرار می دهد.
آیا به فکرتان هم خطور می‌کرد که استرس با جرم گوش ارتباطی داشته باشد؟! بله استرس، اضطراب و ترس سه عامل بسیار مؤثر در تسریع تولید جرم گوش هستند. اگر سن‌تان بیشتر از 60 سال است، شنوایی خود را به طور دوره ای توسط متخصص مراقبت های بهداشتی-شنوایی چک کنید.
اگر درمان‌های خانگی به شما کمکی نکرد یا دچار کاهش شنوایی، درد یا خونریزی شدید، فوراً به پزشک مراجعه کنید.
به یاد داشته باشید که جرم گوش به تنهایی بد نیست؛ این ماده برای کمک به جلوگیری از عفونت گوش شما تولید می‌شود. با این حال، اگر تجمع پیدا کند، می تواند با تحریک گوش و جلوگیری از شنیدن خوب، مشکلاتی را ایجاد کند.
فقط تمیز کردن بیرون گوش و استفاده از قطره یا آب برای نرم کردن جرم گوش بی‌خطر است. شما همیشه باید با پزشک در ارتباط باشید تا جرم گوش را با استفاده از ابزاری بردارید.
5 سوال متداول درباره جرم گوش و راهکارهای شستشو و درمان آن
1. آیا شست‌وشوی گوش در خانه عوارض دارد؟
اولین توصیه ما این است که این کار را به تنهایی و بدون آگاهی کامل انجام ندهید؛ اگر با دکتر خود مشورت کرده‌اید، حتما می‌دانید که دمای آب باید ولرم باشد. اگر در حین شستشوی گوش با علائمی همچون سرگیجه، درد ناگهانی یا دل پیچه مواجه شدید، شستشو را متوقف کنید و به پزشک مراجعه فرمایید.
عوارض شستشوی گوش شامل موارد زیر می‌شود:
- احساس سرگیجه
- آسیب دیدن گوش میانی
- احساس ناخوشایند در مجرای گوش
- زنگ‌زدگی گوش
- عفونت کردن گوش خارجی یا التهاب
- آسیب دیدن پرده گوش
- کاهش موقت شنوایی
2. چه کسانی نباید گوش خود را شست‌وشو دهند؟
کسانی که پرده گوش آنها آسیب دیده یا دچار پارگی پرده گوش شده‌اند: در این موارد، روش جایگزین پزشک برای شستشوی گوش، انجام ساکشن گوش است که بدون ورود ماده اضافی به درون گوش، جرم یا ماده خارجی را از گوش بیرون می‌کشد، بدین ترتیب احتمال عفونت گوش از بین می‌رود.
کسانی که مبتلا به عفونت گوش خارجی یا میانی هستند: این افراد نیز نباید شستشوی گوش انجام دهند، زیرا این کار می تواند برای آنها بسیار خطرناک بوده و باعث انتشار عفونت شود.
3. شستشوی گوش چه زمانی لازم است؟
پاسخ به این سوال بسیار مهم است زیرا معمولاً اینگونه تصور می شود که بد نیست سالیانه یکبار شستشوی گوش انجام شود. این کار مانند چکاپ و موارد این چنینی نه تنها مضر نیست، بلکه باعث تمیزی محیط گوش از جرم و… می شود. اما نکته اینجاست که شستشوی گوش تنها زمانی باید انجام شود که جرم گوش موجود مجرا، از حالت طبیعی خود خارج شده و فشرده شده باشد.
4. علل کیپ شدن ناگهانی گوش چیست؟
شاید با خود بیندیشید تنها علت گرفتگی گوش، انباشته شدن جرم است اما عوامل دیگری نیز هستند که منجر به کیپ شدن گوش شما می‌شوند.
مواردی مانند مسافرت با هواپیما، بالا رفتن از آسانسورها، شیرجه زدن در آب و همچنین به دلیل بعضی بیماری‌ها فرد در گوش خود احساس گرفتگی می‌کند. بر حسب مورد، همراه با کیپی گوش علائمی همچون درد گوش، سرگیجه، وزوز، کاهش شنوایی، احساس خارش، تب یا ترشح از گوش نیز وجود دارد.
بعضی از حالات کیپی وقتی رخ می دهد که فشار هوا در گوش میانی، کمتر یا بیشتر از فشار هوای بیرون گوش است.
5. بعد از شستن و تخلیه جرم چه مواردی را باید رعایت کنیم؟
برای بسیاری از بیماران این سؤال مهم پیش می‌آید که بعد از شستشوی گوش باید چکار بکنیم وچه کاری نکنیم؟! در پاسخ به این سؤال با اهمیت در ادامه به چندین مورد مهم برای مراقبت بعد از شستشوی گوش اشاره می‌کنیم:
داروها را دقیقاً مطابق دستورالعمل پزشک مصرف کنید.
به غیر از داروهایی که پزشک تجویز کرده، از هیچ داروی دیگر و درمان خانگی برای مراقبت بعد از شستشوی گوش استفاده نکنید. اگر به داروهای مسکن نیاز دارید به پزشک خود اطلاع دهید و از مصرف خودسرانه دارو بپرهیزید.
همچنین یادتان باشد که غذای سالم مصرف کنید و با نوشیدن آب فراوان بدن خود را هیدراته نگه دارید.
همیشه داخل گوش را خشک نگه دارید.
اگر ضروری باشد می‌توانید 48 ساعت پس از انجام تخلیه دوش بگیرید یا حمام کنید، اما مراقب گوش خود نیز باشید که خیس نشود و از مالش دادن آن خودداری کنید.
تا زمانی که گوش موم بیشتری برای محافظت از خود تولید کند، امکان عفونت و آسیب مجرای گوش شما بیشتر می‌شود ؛ بنابراین خشک نگه داشتن گوش‌ها تا حداقل 4 تا 5 روز حائز اهمیت است.
اگر آب وارد گوش شما شد، با یک حوله خشک سطح بیرونی گوش را پوشانده و سر خود را به سمت حوله کج کنید تا آب خارج شود. چیزی داخل مجرای گوش قرار ندهید.
فعالیت‌های خود را محدود کنید.
هنگام رانندگی، راه رفتن و دوش گرفتن مراقب باشید، زیرا سرگیجه و عدم تعادل تا چند روز بعد از تخلیه طبیعی است. اگر این موارد تا دو هفته ادامه پیدا کرد، ضروری است که پزشک را در جریان بگذارید. همچنین یادتان نرود قبل از سفر با هواپیما از پزشک خود مشورت بگیرید.
