کم شنوایی چیست؟ انواع کاهش شنوایی + پیشگیری

انواع کم شنوایی بر اساس ناحیه گوش

کاهش شنوایی ممکن است نواحی خاصی از گوش یا سیستم شنوایی را تحت تأثیر قرار دهد و منجر به اختلال در عملکرد آن شود. برای آن‌که با انواع کم شنوایی در نواحی مختلف گوش آشنا شویم بهتر است ابتدا آناتومی آن را بهتر درک کنیم. گوش از قسمت خارجی، میانی و داخلی تشکیل شده است. گوش خارجی شامل لاله یا پینا (بخشی که ما می‌توانیم آن را ببینیم)، مجرا یا کانال گوش و پرده گوش است.

پرده گوش، گوش خارجی و میانی را از هم جدا می‌کند. گوش میانی شامل پرده گوش و سه استخوان کوچک (Ossicles) است که ارتشاعات و حرکت پرده گوش را به گوش داخلی منتقل می‌کنند. حلزون و دهلیز گوش بخش‌های تشکیل‌دهنده گوش داخلی هستند. عصب شنوایی گوش در گوش داخلی قرار دارد که اطلاعات صدا را از گوش به مغز منتقل می‌کند. انواع افت شنوایی بر اساس ناحیه سیستم شنوایی موارد زیر هستند.

کم شنوایی انتقالی یا هدایتی

افت شنوایی هدایتی یا انتقالی (Conductive) از اختلال در گوش میانی و خارجی ناشی می‌شود. درواقع در این اختلال صدا نمی‌تواند از قسمت خارجی و میانی گوش عبور کند. این نوع کم شنوایی معمولاً با دارو یا جراحی قابل درمان است. شنیدن صداهای آرام و ملایم در کاهش شنوایی انتقالی سخت است و صداهای بلندتر نیز ممکن است خفه شوند. دلایل بروز این عارضه می‌تواند تجمع مایع در گوش میانی در اثر آلرژی و سرماخوردگی، اوتیت میانی، اختلال لوله استاش، سوراخ در پرده گوش، انسداد گوش با سرومن یا جرم، عفونت در کانال گوش و گیر‌کردن یک شیء در گوش خارجی باشند.

بیشتر بخوانید : کم شنوایی انتقالی چیست؟

کم شنوایی حسی عصبی

کم شنوایی حسی عصبی (Sensorineural) در گوش داخلی اتفاق می‌افتد. زمانی‌که سلول‌های مویی گوش داخلی، عصب دهلیزی حلزونی یا دستگاه عصبی مرکزی آسیب ببینند ممکن است این اختلال رخ دهد. علت این عارضه می‌تواند تروما یا ضربه، عفونت و بیماری منییر باشد. اما در اکثر بیماران علتی که قابل شناسایی باشد، وجود ندارد و در دسته‌بندی ایدیوپاتیک قرار می‌گیرند. کاهش شنوایی ناشی از کهولت سن به‌علت این نوع اختلال شنوایی است. پیرگوشی درواقع به‌عنوان کم شنوایی حسی عصبی پیشرونده دوطرفه درنظر گرفته می‌شود که از اواسط بزرگسالی تا اواخر آن اتفاق می‌افتد.

افت شنوایی مختلط یا ترکیبی

کم شنوایی آمیخته یا مختلط (Mixed) ترکیبی از کاهش شنوایی حسی_عصبی و هدایتی است. درواقع در کاهش شنوایی ترکیبی آسیب در گوش خارجی یا میانی، گوش داخلی و یا مسیر عصبی به مغز هم‌زمان اتفاق می‌افتد. هرآن‌چه که منجربه افت شنوایی حسی عصبی و انتقالی شود، می‌تواند دلیل بروز این نوع از افت حس شنوایی باشد. برای مثال ممکن است فردی دچار اختلال در شنوایی در اثر کار در محیط پرسروصدا شده و هم‌زمان داخل گوشی میانی او مایع تجمع پیدا کرده باشد. در این حالت وضعیت شنوایی می‌تواند بدتر از زمانی باشد که فقط یکی از این دومورد اتفاق می‌افتد.

اختلال طیف نوروپاتی شنوایی

اختلال طیف نوروپاتی شنوایی (ANSD) زمانی ایجاد می‌شود که صدا به‌صورت طبیعی وارد گوش می‌شود اما به‌دلیل آسیب به گوش داخلی یا عصب شنوایی انتقال صدا به مغز دچار مشکل شده و مغز صدا را درک نمی‌کند.

انواع کم شنوایی براساس سطح شنوایی

سطح کاهش شنوایی می‌تواند درجات مختلفی داشته باشد. این درجات از خفیف تا عمیق گستردگی دارند.

کم شنوایی خفیف

فردی که افت شنوایی خفیف دارد، به علت جزئی بودن آن ممکن است متوجه این مشکل نشود.

افت شنوایی ملایم

فردی که دچار این نوع از کم شنوایی است، معمولاً می‌تواند صدای گفتار را بشنود، اما شنیدن صداهای آرام و ملایم برای او دشوار است.

افت شنوایی متوسط (متوسط تا شدید)

افرادی که داری کاهش شنوایی متوسط هستند، زمانی‌که فرد دیگری در حالت صحبت کردن در حالت عادی باشد، تقریباً هیچ چیزی نمی‌شنوند.

کاهش شنوایی شدید

فرد مبتلا به افت شنوایی شدید، گفتار در حالت عادی را نمی‌شنود و فقط برخی صداهای بلند را می‌شنود.

کم شنوایی عمیق

فردی که کاهش شنوایی عمیق دارد، نمی‌تواند هیچ گونه گفتاری را بشنود و فقط توانایی شنیدن صداهای بسیار بلند را دارد. افراد ناشنوا معمولاً دچار کم‌شنوایی عمیق هستند. فرد ناشنوا حس شنوایی ندارد یا قدرت شنیداری او بسیار کم است.

انواع دیگر کم شنوایی

انواع افت شنوایی ممکن است در دسته‌بندی‌های متفاوتی قرار گیرند. درجه و ناحیه‌ای از گوش که منجر به کاهش شنوایی شده است، در این دسته‌بندی‌ها نیز نقش دارند. در ادامه دسته‌بندی‌های متفاوت کم شنوایی را توضیح می‌دهیم.

کم شنوایی یک طرفه

کم شنوایی یک طرفه Unilateral Hearing Loss (UHL) زمانی اتفاق می‌افتد که یک گوش دچار اختلال شنوایی شده باشد و گوش دیگر شنوایی نرمال داشته باشد. این نوع کم شنوایی می‌‌تواند در کودکان و بزرگسالان رخ دهد. تقریباً از هر 1000 کودک 1 نفر با کم شنوایی یک‌طرفه به‌دنیا می‌آید و حدود 3 درصد از کودکان در سن مدرسه دچار UHL هستند.

کودکانی که این عارضه را دارند بیشتر در معرض مشکلات درسی، ارتباطات اجتماعی احساسی و گفتاری هستند؛ زیرا این عارضه معمولاً مشخص نمی‌شود و کودک تحت درمان قرار نمی‌گیرد. علت افت شنوایی یک طرفه می‌تواند ژنتیکی یا ارثی، برخی سندروم‌ها، جراحت سر، آسیب تروماتیک مغزی (TBI)، بیماری‌ و عفونت‌های مختلف، ناهنجاری در گوش داخلی، میانی و خارجی و در معرض صدای بلند قرار گرفتن باشد.

کم شنوایی دو طرفه

کم شنوایی دو طرفه (Bilateral Hearing Loss) به معنی آن است که هر دو گوش فرد دچار کاهش حس شنوایی است. این نوع افت شنوایی معمولاً در طی زمان به‌تدریج اتفاق می‌افتد، اما در موادر بسیار کمی ممکن است به‌طور ناگهانی رخ دهد. تجربه کاهش شنوایی دوطرفه ممکن است در هر فرد با دیگری متفاوت باشد. این اختلال در درجه‌های مختلفی بروز می‌کند و می‌تواند به‌علت مشکل در کارکرد گوش داخلی، میانی و خارجی باشد. شایع‌ترین علل بروز افت شنوایی دو طرفه سن، نویز، ژنتیک و مصرف داروهای خاص است که همگی منجر‌به کم‌شنوایی حسی-عصبی می‌شوند.

کم شنوایی پیش زبانی

کاهش شنوایی پیش‌زبانی (Pre-lingual Hearing Loss) زمانی ایجاد می‌شود که فرد قبل از این که صحبت کردن را یاد بگیرد، دچار کم شنوایی شود. این نوع اختلال باعث ایجاد چالش‌های بسیاری برای کودک می‌شود. افرادی که با افت شنوایی متولد می‌شوند از همان ابتدا صداهای اطراف خود را بسیار کم دریافت می‌کنند که درنتیجه ممکن است در یادگیری مهارت زبان و گفتار دچار مشکل شوند.

افت شنوایی پسا زبانی

کم شنوایی پسازبانی (Hearing Loss Post-lingual) زمانی رخ می‌دهد که کودک مهارت زبان و گفتار را آموخته باشد. این نوع از کاهش شنوایی می‌تواند به‌صورت تدریجی رخ دهد یا ناگهانی اتفاق افتد. عوامل گوناگونی می‌توانند باعث ایجاد این عارضه شوند، ازجمله؛ برخی بیماری‌ها مانند مننژیت، استفاده از داروهای اتوتوکسیک، ضربه مغزی، قرار گرفتن در معرض نویز و روند طبیعی پیری.

کاهش شنوایی متقارن

اگر شدت اختلال شنوایی در هر دو گوش یک فرد یکسان باشد، افت شنوایی از نوع متقارن (Symmetrical Hearing Loss) است.

افت شنوایی نامتقارن

اگر در یکی از گوش‌ها شنوایی کاهش بیشتری داشته باشد، فرد دچار کم شنوایی نامتقارن (Hearing Loss Asymmetrical) است. آکوستیک نورما یا تومور عصب شنوایی و تومورهای دیگر، عفونت گوش و عفونت ویروسی در عصب شنوایی، ضربه به سر و جراحی می‌توانند باعث افزایش سرعت کاهش شنوایی در یک گوش شوند. همچنین اگر فردی در یک سمت بیشتر از سمت دیگر در معرض صداهای آسیب‌زا مانند اسلحه گرم و مته دندان‌پزشکی قرار گیرد، ممکن است دچار عدم تقارن در شنوایی شود.

کم شنوایی پیشرونده

در کاهش شنوایی پیشرونده (Hearing Loss (Progressive در طول زمان مشکل شنوایی شدیدتر می‌شود. این عارضه درواقع در‌طول‌زمان به‌آرامی بدتر می‌شود. این اختلال معمولاً از شدت خفیف شروع شده و به‌مرور به درجه متوسط و حتی شدید می‌رسد. افت شنوایی پیشرونده می‌تواند در هر دو گوش به‌صورت همزمان رخ دهد یا می‌تواند فقط در یک گوش منجر‌به کاهش حس شنوایی شود. کم شنوایی ناشی از کهولت سن یا پیرگوشی، صدای بلند، برخی از انواع کاهش شنوایی ژنتیکی و بعضی بیماری‌ها ممکن است باعث بروز این عارضه شوند.

کم شنوایی ناگهانی

افت شنوایی ناگهانی (Hearing Loss (Sudden به‌سرعت اتفاق می‌افتد و فرد باید بلافاصله برای بررسی علت به پزشک مراجعه کند. این عارضه ممکن است در طی چند روز رخ دهد. این اختلال می‌تواند ناشی از عفونت ویروسی، سکته، کاهش خون‌رسانی یا ایسکمی به گوش داخلی (سکته گوش) و پارگی غشاء گوش داخلی باشد. همچنین بیماری‌های نظیر منییر، بیماری خودایمنی گوش داخلی (AIED) و اکوستیک نوروما نیز می‌توانند منجر به کم شنوایی ناگهانی شوند.

افت شنوایی پایدار

اگر کم شنوایی با گذشت زمان ثابت باشد و یکسان بماند، از نوع پایدار (Hearing Loss (Stable است. این نوع از کاهش شنوایی اکثراً ناشی از افت شوایی حسی عصبی است.

کم شنوایی نوسانی

زمانی‌که کم شنوایی فرد با گذشت زمان گاهی بهتر یا بدتر شود، کاهش شنوایی از نوع نوسانی (Hearing Loss (Fluctuating است. این عارضه اختلالی در گوش داخلی است که منجربه احساس پری، وزوز گوش و بی‌ثباتی در شنوایی می‌شود. افت شنوایی نوسانی می‌تواند در اثر بیماری منییر، کم شنوایی حسی-عصبی ناگهانی (SSHL) و بیماری خودایمنی گوش داخلی ایجاد شود.

کم شنوایی مادرزادی

درمواقعی که یک فرد با مشکل کاهش شنوایی به‌دنیا می‌آید، به افت شنوایی مادرزادی (Hearing Loss (Congenital مبتلا است. این عارضه ممکن است ارثی باشد یا به‌علت مشکلاتی که در‌هنگام بارداری و زایمان رخ می‌دهد، به‌وجود آید. علت بروز کم شنوایی مادرزادی می‌تواند عفونت‌هایی مانند سرخجه و هرپس سیمپلکس، کمبود وزن هنگام تولد، نارس بودن نوزاد، آسیب‌های هنگام زایمان، مصرف الکل و مواد مخدر در بارداری، فشار خون بالا در دوران بارداری، آنوکسی نوزاد، دیابت بارداری، زردی و ژنتیک باشد.

افت شنوایی اکتسابی یا تأخیری

درصورتی‌که کم شنوایی پس از تولد و در طول زندگی فرد رخ دهد، به آن اکتسابی یا تأخیری (Hearing Loss (Acquired/Delayed Onset می‌گویند. این عارضه معمولاً بعد از تولد و قبل از رفتن کودک به مدرسه رخ می‌دهد. علت بروز این اختلال می‌تواند، عفونت‌ها، مصرف داروهای اتوتوکسیک بیش از 5 روز، وزن کم هنگام تولد و ضربه به سر باشد.

علت کم شنوایی

شایع‌ترین علل افت شنوایی افزایش سن و در معرض نویز قرار گرفتن است. علائم هر فرد ممکن است مشخص‌کننده علت بروز این عارضه باشد. برخی از علت‌های کاهش شنوایی قابل درمان هستند و برخی دیگر نیز باعث کم‌شنوایی دائمی می‌شوند. مواردی مانند عفونت گوش، انسداد گوش با جرم و پارگی یا سوراخ شدن پرده گوش می‌توانند در یک گوش یا هر دو گوش رخ دهند. برخی بیماری‎‌ها مانند منییر و لابیرنتیت نیز ممکن است باعث افت شنوایی ناگهانی شوند.

برای  اطلاعات بیشتر راجع به  دلایل کم شنوایی مقاله علت کم شنوایی را مطالعه کنید.

همچنین این عارضه ممکن است به علت اختلالاتی باشد که در بازه‌های مختلفی در طول زندگی فرد رخ می‌دهند. درمواردی افت شنوایی می‌تواند ارثی باشد و یا در اثر عفونت‌های داخل‌رحمی قبل از تولد مانند سرخجه و سیتومگالوویروس ایجاد شوند. در هنگام تولد آسفیکسی، یرقان یا زردی، وزن کم هنگام تولد و سایر عوارض پری‌ناتال می‌توانند منجربه اختلال در شنوایی شوند. همچنین عفونت مزمن گوش، مننژیت و دیگر عفونت‌ها در دوران کودکی می‌توانند به کاهش توانایی شنوایی منجر شود.

علائم افت شنوایی

علائم کاهش شنوایی ممکن است در نوزادان، کودکان و بزرگسالان متفاوت باشد. تشخیص علائم کم شنوایی در نوزادان ممکن است سخت‌تر باشد. دربعضی مواقع ممکن است دیگران زودتر از خود فرد متوجه مشکلات شنوایی او شوند. افت شنوایی معمولاً با یکسری نشانه‌های متداول مشخص می‌شوند. یکی از این نشانه‌ها مشکل در شنیدن صحبت دیگران و اشتباه متوجه شدن آن به‌خصوص در محیط‌های شلوغ و پر سر و صدا است. معمولاً افرادی که دچار اختلال شنوایی هستند، از طرف مقابل می‌خواهند تا حرف خود را تکرار کند.

برای مطالعه بیشتر راجع به نشانه های کم شنوایی مقاله علائم کم شنوایی را مطالعه کنید.

این افراد در هنگام صحبت تلفنی به مشکل برمی‌خورند. همچنین با صدای بلندتری نسبت به دیگران تلویزیون می‌بینند و به موسیقی گوش می‌دهند. فرد کم‌شنوا ممکن است احساس خستگی و افزایش استرس را به‌خاطر عدم تمرکز در هنگام شنیدن و ناتوانی در برقراری ارتباط با دیگران تجربه کنند. به‌همین‌علت ممکن است از قرار گرفتن در محیط‌های اجتماعی دوری کنند. یکی دیگر از علائم کاهش شنوایی در افراد بزرگسال اذیت شدن از سر و صدای محیط است. علاوه‌برآن ممکن است صدای زنگ یا وزوز گوش نیز موجب آزار این افراد شود.

عوارض کاهش شنوایی

افت شنوایی ممکن است باعث تغییر در کیفیت زندگی فرد شود. بسیاری از افراد مسن کم‌شنوا از افسردگی رنج می‌برند. اختلال در شنوایی باعث می‌شود تا فرد نتواند با دیگران ارتباط برقرار کند. به‌همین‌دلیل ممکن است احساس جدا افتادگی از اجتماع را داشته باشد. کم شنوایی همچنین با اختلال شناختی یعنی از دست دادن قدرت تفکر، درک و ارتباط مرتبط است. این عارضه همچنین باعث افزایش خطر افتادن نیز می‌شود.

عوامل خطر کم شنوایی

برخی از فاکتورها می‌توانند ریسک بروز کم‌ شنوایی افزایش دهند و یا منجربه شدیدتر شدن آن شوند. این عوامل محرک افت شنوایی شامل فشار‌خون بالا، بیماری‌های قلبی عروقی، دیابت و سیگار کشیدن، آپنه یا وقفه تنفسی در خواب، کمبود آهن (آنمی)، نوشیدن الکل، استرس مزمن و ژنتیک هستند.

تشخیص کم شنوایی

تشخیص به‌موقع و زودهنگام کم‌شنوایی برای درمان و مدیریت مؤثر آن اهمیت ویژه‌ای دارد. غربالگری افرادی که بیشتر در معرض خطر هستند، می‌تواند به این موضوع کمک کند. این غربالگری معمولاً برای نوزادان تازه متولد، کودکان پیش‌دبستانی، افرادی که در معرض نویز و مواد شیمیایی در محل کار خود قرار دارند، افرادی که داروهای اتوتوکسیک مصرف می‌کنند و افراد مسن‌تر انجام می‌شوند.

معاینه فیزیکی گوش برای یافتن علت‌هایی مانند عفونت و جرم نیز عموماً توسط پزشک انجام می‌شود. ممکن است برای پیدا کردن علت اختلال در شنوایی آزمایش‌های متفاوتی تجویز شود. تشخیص میزان افت شنوایی و تجویز سمعک مناسب معمولاً توسط ادیولوژیست یا شنوایی شناس با انجام تست‌های شنوایی‌سنجی یا ادیومتری انجام می‌شود.

پیشگیری از اختلال شنوایی

رعایت بعضی نکات می‌تواند به فرد کمک کند تا از کم شنوایی پیشگیری کند. همچنین اگر دچار کاهش شنوایی ناشی از افزایش سن است با این مراقبت‌ها می‌تواند از بدتر شدن آن جلوگیری کند. دوری کردن از صداهای بلند مهم‌ترین کاری است که هر فرد می‌تواند در این خصوص انجام دهد. اگر در محیط کارتان با ابزار و ماشین‌آلاتی کار می‌کنید که سرو صدای زیادی دارند حتماً با استفاده از گوشی‌های ایمنی و عایق صدا گوش خود را بپوشانید.

اگر محیط کاری شما پر سر و صداست حتماً به‌صورت دوره‌ای برای سنجش شنوایی خود اقدام کنید. این کار به شما کمک می‌کند تا اگر شنوایی شما حتی میزان کمی هم کاهش یافته باشد، بتوانید از آسیب بیشتر آن با انجام یکسری اقدامات جلوگیری کنید. برخی از سرگرمی‌ها ممکن است باعث آسیب به شنوایی شوند. برای مثال جت اسکی، کنسرت‌های پر سروصدا، شکار و دیگر فعالیت‌هایی که شما را دائماً در محیط پر سر و صدا قرار دهد، ممکن است به گوش شما آسیب جدی برسانند.

در هنگام انجام این سرگرمی‌ها از محافظ‌های گوش استفاده کنید و یا سعی کنید به گوش خود هر از چندگاهی استراحت دهید. همچنین گوش کردن به موزیک با صدای کم نیز می‌تواند از آسیب به گوش و اختلال شنوایی جلوگیری کند.

درمان افت شنوایی

درمان کم شنوایی با توجه به علت آن انجام می‌شود. اگر افت شنوایی به‌علت عفونت باشد، پزشک معمولاً آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کند. اگر این عفونت تکرار شده باشد، ممکن است برای رفع آن نیاز به جراحی باشد. زمانی‌که افت ‌شنوایی به‌علت وکس یا جرم گوش رخ می‌دهد، با حذف جرم که معمولاً با شستشو یا ساکشن انجام می‌شود، این مشکل رفع می‌شود. درمواردی که کاهش شنوایی دائمی باشد، متخصص اکثراً سمعک را پیشنهاد می‌دهد. برخی افراد نیز ممکن است به کاشت حلزون که ایمپلنتی است که در عمق گوش یا روی جمجمه قرار گیرد، احتیاج داشته باشند.

درمان کاهش شنوایی با سمعک یا بدون سمعک انجام می شود، برای اطلاع از تمام درمان های آن مقاله درمان کم شنوایی را مطالعه کنید.

در صورت بروز کم شنوایی چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر احساس می‌کنید که وضعیت شنوایی شما درحال بدتر شدن است، حتماً درمان خود را پیگیری کنید. چنان‌چه عفونت گوش و یا انسداد گوش با جرم خود را درمان کرده‌اید اما حس شنوایی شما به حالت قبل خود بازنگشته است، باید به پزشک مراجعه کنید. در بعضی مواقع نیز ممکن است به‌صورت اورژانسی احتیاج به معاینه متخصص داشته باشید. اگر دچار کم شنوایی ناگهانی در یک یا هر دو گوش شدید یا طی چند روز یا چند هفته گذشته قدرت شنواییتان کاهش یافته است یا به افت شنوایی همراه با علائم دیگری دچار شده‌اید، بهتر است سریع‌تر برای درمان خود اقدام کنید.

آیا کم شنوایی به معنای ناشنوایی است؟

درجه افت شنوایی تعیین کننده این است که فرد ناشنوا است یا خیر. اگر فردی دچار کاهش شنوایی عمیق شود و هیچ گونه صدایی را نشنود، ناشنوا محسوب می‌شود.

آیا کم شنوایی ارثی است؟

50 تا 60 درصد از کم شنوایی در نوزادان به دلایل ژنتیکی یا ارثی رخ می‌دهد. در برخی موارد ممکن است ژنتیک شخص باعث شود تا بیشتر مستعد آسیب به گوش ناشی از صدا یا افزایش سن باشد.

چه درجه ای از افت شنوایی نیاز به سمعک دارد؟

این مورد ممکن است به فرد و نیازهای او بستگی داشته باشد. ادیولوژیست معمولاً وضعیت فرد را بررسی می‌کند و تشخیص می‌دهد که آیا به سمعک احتیاج دارد یا خیر و اگر احتیاج دارد، چه سمعکی برای او مناسب است. اما به‌طورکلی سمعک معمولاً به افرادی که کم شنوایی ملایم تا عمیق دارند، پیشنهاد می‌شود.