التهاب گوش در واقع همان قرمزی و تورم گوش است که به آن اوتیت گفته می شود. در اکثر مواقع به دنبال التهاب، عفونت نیز به وجود می آید. این التهاب و عفونت می تواند نواحی مختلفی از گوش ها که شامل بخش خارجی و بخش میانی گوش است را درگیر کند. بر همین اساس اوتیت گوش به دو نوع اوتیت گوش میانی و اوتیت گوش خارجی گفته می شود. هر دو نوع التهاب یا اوتیت گوش باید جدی گرفته شده و برای درمان آن در اسرع وقت اقدامات لازم انجام شود. زیرا در اثر آن، ممکن است برای ساختار گوش و شنوایی فرد مشکلات جدی ایجاد شود. این مطلب قصد داریم با هم به بررسی انواع التهابات گوش، علائم و نشانه ها و روش های درمان هریک بپردازیم.

اوتیت گوش خارجی

اوتیت خارجی بیشتر در اثر عفونت ایجاد می شود (معمولاً باکتریایی، اگرچه گاهی اوقات قارچی)، اما ممکن است با انواع فرآیندهای پوستی غیرعفونی سیستمیک یا موضعی نیز همراه باشد. بارزترین علامت ناراحتی است که محدود به مجرای شنوایی خارجی است، در حالی که مشخص ترین علائم آن اریتم و تورم کانال با ترشحات متغیر است. رطوبت بیش از حد و تروما، که هر دو به دفاع طبیعی کانال آسیب می رسانند، دو شایع ترین عامل ایجاد کننده اوتیت خارجی هستند و اجتناب از این رسوب کننده ها سنگ بنای پیشگیری است. پاکسازی کامل کانال برای تشخیص و درمان ضروری است، اما باید از فلاشینگ اجتناب شود. اسیدی کردن با محلول موضعی اسید استیک 2 درصد همراه با هیدروکورتیزون برای التهاب در اکثر موارد درمان موثر است و در صورت استفاده پس از قرار گرفتن در معرض رطوبت، یک پیشگیری عالی است. سایر اقدامات پیشگیرانه مانند خشک کردن گوش با سشوار و اجتناب از دستکاری مجرای شنوایی خارجی ممکن است به جلوگیری از عود کمک کند.

اوتیت خارجی یک فرآیند التهابی کانال شنوایی خارجی است. در یک مطالعه اخیر، مشخص شد که 1 اوتیت خارجی آنقدر ناتوان کننده است که باعث می شود 36 درصد از بیماران فعالیت های روزانه خود را برای مدت متوسط چهار روز قطع کنند و 21 درصد به استراحت در بستر نیاز دارند. این معمولاً یک فرآیند موضعی است که می‌توان آن را به راحتی با عوامل موضعی کنترل کرد، اما پزشکان در 65 درصد مواقع از داروهای سیستمیک برای درمان این بیماری استفاده می‌کنند. می تواند به بافت های اطراف گسترش یابد.

اوتیت خارجی نوعی بیماری است که باعث التهاب گوش خارجی می شود. منظور از گوش خارجی، بیرونی ترین بخش گوش است که شامل لاله و کانال گوش می شود. در این نوع التهاب معمولاً فقط یک گوش درگیر می شود.

آناتومی و فیزیولوژی کانال شنوایی خارجی

ساختار منحصر به فرد مجرای شنوایی خارجی به ایجاد اوتیت خارجی کمک می کند (شکل 1). این تنها برآمدگی پوستی در بدن انسان است. مجرای شنوایی خارجی گرم، تاریک و مستعد مرطوب شدن است و آن را به محیطی عالی برای رشد باکتری ها و قارچ ها تبدیل می کند. پوست بسیار نازک است و یک سوم جانبی بر غضروف پوشانده شده است، در حالی که بقیه دارای پایه استخوانی است. کانال به راحتی آسیب می بیند. خروج مواد زائد، ترشحات و اجسام خارجی توسط یک منحنی در محل اتصال غضروف و استخوان مانع می شود. وجود مو، به خصوص موهای ضخیم‌تر که در مردان مسن‌تر رایج است، می‌تواند مانع دیگری باشد.

آناتومی مجرای شنوایی خارجی. یک سوم بیرونی کانال غضروفی با فولیکول های مو و غدد سباسه و سرمینوس است.

خوشبختانه مجرای شنوایی خارجی دارای برخی دفاع های ویژه است. سرومن یک پوشش اسیدی حاوی لیزوزیم ها و سایر مواد ایجاد می کند که احتمالاً رشد باکتری ها و قارچ ها را مهار می کند. سرومن غنی از چربی نیز آبگریز است و از نفوذ آب به پوست و ایجاد خیساندن جلوگیری می کند. سرومن بسیار کم می تواند مجرای گوش را مستعد عفونت کند، اما سرومنی که بیش از حد یا چسبناک باشد می تواند منجر به انسداد، احتباس آب و زباله و عفونت شود. علاوه بر این، کانال توسط یک مهاجرت اپیتلیال منحصربه‌فرد که از غشای تمپان به بیرون رخ می‌دهد، محافظت می‌شود و هر گونه زباله را با خود حمل می‌کند.

هنگامی که این دفاع ها از کار می افتند یا زمانی که اپیتلیوم مجرای شنوایی خارجی آسیب می بیند، اوتیت خارجی ایجاد می شود. عوامل زیادی برای این عفونت وجود دارد (جدول 1)، اما شایع ترین آن رطوبت بیش از حد است که PH را بالا می برد و سرومن را از بین می برد. هنگامی که سرومن محافظ برداشته می شود، بقایای کراتین آب را جذب می کند که یک محیط مغذی برای رشد باکتری ها ایجاد می کند.

علائم اوتیت خارجی

علائم اوتیت خارجی

اوتیت خارجی یک تشخیص بالینی است. بنابراین، شرح حال کامل و معاینه فیزیکی لازم است. معاینه فیزیکی باید شامل ارزیابی گوش، ارزیابی پوست و غدد لنفاوی اطراف و اتوسکوپی پنوماتیک باشد. اتوسکوپی مجرای گوش اریتماتوز و ادماتیک را با بقایای همراه (زرد، سفید یا خاکستری) نشان می دهد. در برخی موارد، غشای تمپان به دلیل ادم مجرای شنوایی خارجی اریتماتوز یا تا حدی دیده می شود. زمانی که شواهدی مبنی بر وجود سطح مایع هوا در امتداد پرده تمپان (افیوژن گوش میانی) وجود داشته باشد، مشکوک به اوتیت میانی همزمان است.

تظاهرات بالینی آن ممکن است بسته به مرحله یا شدت بیماری متفاوت باشد. در ابتدا، بیماران مبتلا به OE از خارش و درد گوش شکایت می کنند که معمولاً با دستکاری تراگوس، پینا یا هر دو بدتر می شود. گوش درد اغلب با یافته های معاینه فیزیکی نامتناسب است و به دلیل تحریک پریوستوم بسیار حساس در زیر درم نازک کانال استخوانی گوش است. همچنین می تواند همراه با اتوره، احساس سیری و کاهش شنوایی ظاهر شود.

علائم سیستمیک مانند تب بیشتر از 101 فارنهایت (38.3 درجه سانتیگراد) و کسالت حاکی از گسترش فراتر از کانال گوش خارجی است.

مهم ترین علائم اوتیت خارجی شامل موارد زیر می باشد:

• گوش درد ( که می تواند شدید باشد)
• خارش مجرای گوش
• ترشح مایع یا چرک از گوش
• درجاتی از کم شنوایی موقت

چه عواملی سبب ابتلا به اوتیت خارجی می شود؟

در بیشتر موارد التهاب و عفونت گوش خارجی به دلیل عفونت باکتریایی ایجاد می شود، اگرچه این عارضه به دلیل موارد زیر نیز ممکن است ایجاد شود:

• عفونت های قارچی
• آلرژی
• تحریک گوش با اجسام خارجی

برخی شرایط مثل آسیب رساندن به پوست داخل گوش و یا خیس بودن دائم محیط گوش، می تواند احتمال ابتلا به اوتیت خارجی را بیشتر کند، زیرا این موارد باعث ایجاد خراش در داخل گوش شده و همچنین رطوبت محیطی برای رشد باکتری ها را فراهم می کنند. اوتیت خارجی اغلب به عنوان “گوش شناگر” نیز شناخته می شود زیرا این مشکل در بین شناگران که دائما در معرض آب قرار دارند بسیار رایج است زیرا قرار گرفتن مکرر در معرض آب می تواند مجرای گوش را در برابر التهاب آسیب پذیرتر کند.

چه کسانی بیشتر تحت تأثیر اوتیت خارجی قرار می گیرند؟

چه کسانی بیشتر تحت تأثیر اوتیت خارجی قرار می گیرند؟

التهاب گوش خارجی نسبتاً شایع است. تخمین زده شده است که از هر 10 نفر 1 نفر در برخی از مراحل زندگی تحت تأثیر آن قرار می گیرند. این بیماری در زنان کمی بیشتر از مردان است و بیشتر در بزرگسالان 45 تا 75 سال تشخیص داده می شود. افرادی که به برخی از بیماری های طولانی مدت (مزمن) مثل اگزما، آسم و رینیت آلرژیک مبتلا هستند بیشتر در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار دارند.

نحوه درمان اوتیت خارجی

اوتیت خارجی گاهی بدون درمان بهبود می یابد، اما ممکن است چندین هفته طول بکشد. انواع مختلفی از قطره گوش وجود دارد که ممکن است برای درمان اوتیت خارجی استفاده شود، همه آن ها معمولاً چندین بار در روز و به مدت حدود یک هفته استفاده می شود. در صورت شدید بودن علائم یا عدم پاسخ به درمان، ممکن است پزشک وجود عفونت در گوش را چک کرده تا داروهای مناسبی مثل آنتی بیوتیک ها، داروهای ضد قارچ و یا قطره های استروئیدی برای آن تجویز کند.

جلوگیری از ابتلا به اوتیت خارجی

جلوگیری از ابتلا به اوتیت خارجی

برای کمک به کاهش احتمال ابتلا به اوتیت خارجی، باید از فرو کردن اجسام مختلف در گوش خودداری کنید، زیرا این امر می تواند به پوست حساس مجرای گوش آسیب برساند. اگر شناگر هستید، استفاده از گوش گیر یا پوشیدن کلاه شنا برای محافظت از گوش ها در برابر آب را در نظر داشته باشید. همچنین هنگام دوش گرفتن یا استحمام باید سعی کنید از ورود آب، صابون و یا شامپو به گوش خودداری کنید. عوارض التهاب گوش خارجی غیرمعمول است، اما برخی از آن ها می توانند بسیار جدی باشند. یک عارضه نادر از اوتیت خارجی، اوتیت خارجی نکروزان است که در آن عفونت از مجرای گوش به استخوان اطراف گسترش می یابد. این امر نیاز به درمان سریع با آنتی بیوتیک و گاهی جراحی دارد، زیرا در صورت عدم درمان می تواند کشنده نیز باشد.

اوتیت گوش میانی

گوش میانی شامل پرده گوش، زنجیره استخوانچه ای اطراف آن و لوله استاش است و همان طور که از نامش مشخص است بین گوش خارجی و گوش داخلی قرار گرفته است. عفونت یا التهاب گوش میانی، شایع ترین بیماری دوران کودکی است که اکثر نوزادان و کودکان آن را چندین بار تجربه می کنند. این نوع عفونت به طور کلی در دو نوع حاد یا مزمن وجود دارد و می تواند هر دو گوش را به طور همزمان مبتلا کند. در عفونت حاد علائم دیده می شود در حالی که عفونت مزمن، شامل تجمع مایعات به صورت بی علامت در گوش میانی در طول زمان است.

علائم اوتیت میانی

علائم اوتیت میانی

برخی از متداول ترین علائم و نشانه های اوتیت میانی شامل موارد زیر است:

• تب
• گوش درد
• احساس پری در گوش

درد گوش از اصلی ترین علائم عفونت گوش میانی است. درد ممکن است با احساس فشار یا پری گوش همراه باشد. عفونت یا التهاب باعث تجمع مایعات در گوش میانی می شود. بنابراین تخلیه مایعات چرکی از مجرای گوش و تب نیز ممکن است در بیمار مشاهده شود. کاهش شنوایی موقتی نیز یکی از علائمی است که در برخی بیماران دیده می شود. در صورت وجود علائم و نشانه های عفونت دستگاه تنفسی فوقانی و سرماخوردگی، مانند گرفتگی بینی، آبریزش بینی یا سرفه احتمال وجود عفونت گوش میانی بیشتر خواهد بود. عفونت های حاد گوش میانی معمولاً سریع شروع می شوند و کوتاه مدت هستند. در کودکان خردسال این علائم و نشانه ها به همراه مشکلات تغذیه ای مشاهده می شود.

علائم عفونت حاد گوش میانی در نوزادان و کودکان نوپا

به جز علائمی مثل تب و گوش درد که شرح داده شد، برخی از دیگر علائم و نشانه های عفونت گوش میانی در نوزادان و کودکان نوپا که قادر به صحبت کردن نیستند ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• کودکان خردسال ممکن است تحریک پذیر بوده و گوش (گوش) خود را بکشند.
• ایجاد مشکل در تغذیه و خواب کودک یا نوزاد

پارگی پرده گوش

پارگی پرده گوش

پرده گوش دارای سه لایه نازک اما محکم است. عفونت مزمن گوش میانی باعث تغییراتی در پرده گوش می شود که آن را ضعیف می کند و اغلب منجر به ایجاد سوراخ در این پرده می شود. در واقع در نتیجه عفونت های حاد و طولانی شدن آن، ممکن است مایعات چرکی به دنبال ایجاد فشار منفی پشت پرده گوش و سوراخ شدن پرده، از گوش خارج شوند. این نوع عفونت می تواند باعث آسیب مداوم به گوش میانی و پرده گوش شود. گاهی اوقات از دست دادن شنوایی می تواند ناشی از عفونت های مزمن گوش میانی باشد. پارگی پرده گوش اجازه می دهد چرک و مایع به داخل مجرای گوش تخلیه شده و از گوش بیرون بیاید. با ایجاد مشکلات شنوایی ممکن است شما نیاز به برخی خدمات درمانی خاص داشته باشید بنابراین بهتر است به مراکز تخصصی معتبری مثل کلینیک سمعک شنوایی قلهک مراجعه کنید.  

چه عواملی سبب ابتلا به اوتیت میانی می شوند؟

باکتری ها و ویروس ها می توانند باعث عفونت گوش میانی شوند. باکتری هایی مانند استرپتوکوک پنومونیه (پنوموکوک)، هموفیلوس آنفلوانزا، سودوموناس و موراکسلا حدود 85٪ از موارد اوتیت میانی حاد را تشکیل می دهند. ویروس ها 15٪ باقیمانده را تشکیل می دهند. نوزادان در سن زیر 6 هفته به انواع مختلف باکتری های مختلف در گوش میانی مبتلا می شوند. باکتری های موجود در اوتیت مزمن اغلب با آن هایی که در اوتیت حاد یافت می شوند متفاوت هستند. هر چیزی که عملکرد لوله استاش را مختل کند، می تواند منجر به اوتیت میانی مزمن شود. در بعضی از افراد این خطر وجود دارد که اوتیت میانی (خصوصاً ناشی از باکتری) به استخوان ماستوئید حمله کرده و به مغز برسد. این افراد باید فوراً توسط یک متخصص دیده شوند و با داروهای خانگی درمان را به تأخیر نیندازند.

چرا اوتیت میانی بیشتر در نوزادان و کودکان اتفاق می افتد؟

چرا اوتیت میانی بیشتر در نوزادان و کودکان اتفاق می افتد؟

لوله استاش، مجرایی است که از گوش میانی به پشت بینی و گلو می رود، این لوله در نوزادان و کودکان کم سن و سال نسبت به افراد بزرگتر و بزرگسالان کوتاه تر و افقی تر است. این موضوع سبب می شود که میکروارگانیسم هایی که باعث عفونت و اوتیت میانی می شوند، امکان ورود راحت تری به گوش میانی داشته باشند. کودکان خردسال همچنین سیستم ایمنی ضعیف تری دارند. در نتیجه نوزادان و کودکان خردسال بیشتر از بزرگسالان در معرض ابتلا به عفونت و التهاب گوش میانی هستند. این در حالی است که با افزایش سن، طول لوله استاش دو برابر می شود و به صورت عمودی قرار می گیرد. بنابراین پس از رشد کودک، طول بیشتر و خصوصاً تغییر شیب لوله به طور موثری می توانند در زمینه محافظت، هوادهی و تخلیه گوش میانی عمل کنند.

چه عواملی احتمال عفونت گوش میانی را بالا می برد؟

به جز مواردی که به عنوان علت برای عفونت و التهاب گوش میانی عنوان شد، برخی از شرایط مثل قرار گرفتن در معرض مواد تحریک کننده مانند دود تنباکو، وجود دارند که می توانند احتمال ایجاد این عفونت را بالا ببرند. در ادامه به برخی دیگر از این موارد اشاره می گردد.

استفاده از شیشه شیر

استفاده از شیشه شیر

همان طور که قبلا توضیح داده شد به دلیل وضعیت قرارگیری لوله استاش در کودکان، شیر خوردن در حالتی که کودک در بغل مادر قرار می گیرد و از شیر مادر تغذیه می کند بهتر است از حالتی که کودک روی زمین دراز کشیده و با شیشه شیر می خورد. بنابراین توصیه می شود حتی در صورتی که کودک شما شیر مادر نمی خورد، موقع شیر خوردن با شیشه او را بغل کرده تا در این موقعیت شیر بخورد. این کار احتمال ایجاد عفونت گوش میانی را پایین می آورد.

عفونت دستگاه تنفسی فوقانی

کودکان اغلب قبل از ابتلا به عفونت گوش میانی، به عفونت های دستگاه تنفسی فوقانی مبتلا می شوند. قرار گرفتن کودکان در گروه های دوستانه مثل مدرسه و یا مهد کودک موجب ایجاد سرماخوردگی های مکرر و در نتیجه گوش درد بیشتری می شود. علاوه بر این کودکانی که قبل از شش ماهگی دوره هایی از عفونت های حاد را تجربه کرده اند، در اواخر کودکی بیشتر مستعد ابتلا به این عفونت هستند.

نقایص و مشکلات مادرزادی

نقایص و مشکلات مادرزادی

هرگونه مشکل در لوله های استاش (به عنوان مثال انسداد، بدشکلی، التهاب) خطر عفونت را افزایش می دهد. ممکن است تورم و انسداد یک یا هر دو لوله استاش را شامل شود. علاوه بر این، کودکان مبتلا به نقایصی مثل شکاف کام یا سندرم داون بیشتر در معرض عفونت گوش هستند. هم چنین افرادی که سیستم ایمنی آن ها مشکل دارد نیز در معرض خطر بیشتری برای عفونت گوش هستند.

درمان اوتیت میانی

پس از بررسی علت و عوارض عفونت گوش میانی  توسط پزشک، درمان می تواند توسط آنتی بیوتیک انجام گردد. آنتی بیوتیک ها ممکن است عفونت گوش را برطرف کنند. اگر سوراخ غشای تمپان یا پرده گوش نیز وجود داشته باشد، ممکن است از قطره های آنتی بیوتیکی موضعی استفاده شود. اگر زخم در پرده یا استخوان ایجاد شده باشد، فقط با آنتی بیوتیک برطرف نمی شود و ممکن است نیاز به جراحی وجود داشته باشد. جراحی اغلب برای ترمیم پرده گوش و از بین بردن بافت و اسکار آلوده از گوش میانی و استخوان ماستوئید انجام داده می شود.

آیا می توان از اوتیت میانی جلوگیری کرد؟

در حال حاضر، بهترین راه پیشگیری از اوتیت میانی حاد، اطمینان از واکسیناسیون کودک است. اطمینان از اینکه کودک شما واکسن سالیانه آنفلوانزا را دریافت کرده است، بهترین راه برای جلوگیری از شایع ترین علل عفونت گوش میانی (اوتیت میانی) است. به علاوه، نشان داده شده است که شیردهی مناسب و مداوم (حداقل برای 6 ماه) و اجتناب از قرار گرفتن در معرض دود توتون و تنباکو موجب عفونت کمتر در گوش می شود. مطالعات اخیر نشان می دهد که آدامس یا پاستیل های بر پایه زایلیتول ممکن است تأثیر پیشگیرانه ای در اوتیت میانی حاد داشته باشند که متأسفانه در کودکان خردسال قابل استفاده نیست. علاوه بر این، این خوراکی ها باید 3-5 بار در روز در فصل سرماخوردگی و آنفلوآنزا استفاده شود تا موثر واقع شوند.

توصیه می کنیم مقاله درمان عفونت گوش را مطالعه کنید.